Onlangs kwam ik een boek van Osho tegen waarin hij spreekt over het verschil tussen psychologie en meditatie. Hij schetst hierin een duidelijk en fundamenteel verschil: waar psychologie zich bezig houdt met de persoonlijkheid, het ego, de mind, is meditatie in de eerste plaats geïnteresseerd in de ruimte voorbij de mind. Iemand die mediteert, wil de mind alleen leren kennen om hem vervolgens achter zich te kunnen laten.
Het boek heet Enlightenment is Your Nature – the fundamental difference between psychology, therapy and meditation en is een compilatie van lezingen die Osho live over dit onderwerp heeft gehouden.
Ik vond dit boek erg boeiend en verhelderend en wil hier graag wat delen van wat mij vooral heeft geraakt. Osho introduceert de ‘psychologie van de boeddha’s’, wat voor mijzelf — en misschien ook voor andere psychologen — een inspirerend concept is, dat geweldige mogelijkheden in zich draagt. Als we de psychologie over de mind heen kunnen tillen, wat een enorme sprong zou er dan in begrip en bewustzijn gemaakt kunnen worden…
In dit boek wordt helder gemaakt waar het verschil ligt tussen de oosterse benadering en de westerse. Zo zegt Osho bijvoorbeeld:
...”als ik je een zaadje geef van een prachtige boom en je gaat je teveel bezighouden met het zaadje — je probeert het te begrijpen en te ontleden… en nog meer te ontleden — de chemische structuur ervan, de fyiologische structuur, de atoomstructuur, de electronen, de neutronen — en je gaat maar door, dan vergeet je helemaal dat het zaadje bedoeld was een boom te worden.”
… De westerse psycholoog is geïnteresseerd in de mind op dezelfde manier als in dit voorbeeld waarin je te geobsedeerd met het zaadje bent. De oosterse benadering tot bewustzijn is ook geïnteresseerd in het zaadje, maar niet vanwege het zaadje zelf — het is geïnteresseerd in het zaadje omdat het een potentieel met zich meedraagt, een mogelijkheid om een prachtige boom te worden…”
“… De boeddha’s houden zich alleen met de mind bezig als een opstapje. De mind moet begrepen worden alleen omdat we er in verstrikt zijn geraakt.”
De psychologie van de boedda’s is in het Oosten ontwikkeld. Deze psychologie is bijna tienduizend jaar oud. De westerse psychologie is iets meer dan een eeuw oud en staat daarom volgens Osho nog in de kinderschoenen. Overigens wordt in het Oosten de westerse psychologie door veel psychologen toegepast, terwijl in de westerse psychologie steeds meer aandacht komt voor methoden die voortkomen uit de oosterse benadering, zoals mindfulness en ACT. Toch is een diepgaand begrip van meditatie en de eigen innerlijke natuur hier nog niet echt doorgedrongen.
Waar men zich mee bezig houdt in de oosterse psychologie is hoe uit de gevangenis van de mind te komen, hoe de structuur ervan te gebruiken om het te kunnen overstijgen. Deze psychologie, die geworteld is in meditatie, komt van binnenuit tot begrip.
“… als een mediterende zijn eigen mind gadeslaat, kijkt hij naar een levende, kloppende menselijke mind. Hij slaat zijn eigen mind gade omdat daar het dichtst bij kan komen. Van buitenaf kan je nooit zo dicht bij de mind komen; van buitenaf kan je bepaalde dingen afleiden, maar het blijft altijd afleiden. Het kan nooit kennis worden, want zelfs ratten kunnen je om de tuin leiden en er is gebleken dat ze dat ook werkelijk doen!”
Waarom wil men uit de mind komen? De mind is binnenin je, maar eigenlijk is het een verzameling opvattingen van de maatschappij die in jou geprojecteerd is. Het is niet van jou. Een kind wordt niet geboren met een mind. Het wordt geboren met hersenen. De hersenen zijn een mechanisme, de mind is een ideologie. De hersenen worden gevoed door de maatschappij en elke maatschappij creëert een mind volgens de conditioneringen van die maatschappij. Je kunt de waarheid vinden als je je los maakt van deze mind en met frisse ogen naar het bestaan kijkt, als een pasgeboren baby.
“Als je het bestaan direct voelt, zonder enig tussenpersoon, zonder een mind die je door iemand anders is gegeven, dan proef je iets waardoor je transformeert, dat je verlicht, wakker zal maken, dat je naar de hoogste piek van bewustzijn zal brengen. Meer vervulling bestaat er niet. Grotere tevredenheid bestaat er niet. Diepere ontspanning bestaat er niet.”
De psychologie van de boeddha’s is geen wetenschap in de zin zoals wij die kennen, want wetenschap blijft beperkt tot de mind. Het is meer een kunst, een flexibele kunst. De methoden die gebruikt worden zijn individueel, eigenzinnig, niet wetenschappelijk. Dat is zo omdat wetenschap objectief is, het gaat altijd over een ander, nooit over je eigen wezen.
De psychologie van de boeddha’s is geen filosofie.
De psychologie van de boeddha’s is eigenlijk ook niet echt een psychologie, want psychologie gaat uit van de mind en een boeddha is een no-mind. Toch gebruikt Osho het woord psychologie omdat er vooralsnog geen beter woord voorhanden is.
“De psychologie gaat er vanuit dat er een mind is dat functioneert, denkt, plant, zich zorgen maakt, fantaseert, droomt — en een boeddha droomt niet, plant niet, maakt zich geen zorgen, denkt niet na. Hij bestaat gewoon. Hij bestaat als een rots, als een boom, als een rivier — met slechts één verschil, een heel groot verschil. Het verschil is dat hij bestaat zonder mind, maar volledig gewaar is.”
Het enige dat belangrijk gevonden wordt in de psychologie van de boeddha’s is hoe uit de mind te komen, zodat er ruimte komt voor de waarheid van het bestaan en je eigen innerlijke natuur. Daarvoor zijn allerlei methoden en technieken ontwikkeld, die al naar gelang de soort mind waar je mee te maken hebt, gebruikt kunnen worden. Traditioneel zijn er 112 methoden van meditatie ontwikkeld. Osho heeft al deze methoden diepgaand uitgeprobeerd om na te kunnen gaan of er een essentiële kern is, iets dat hetzelfde is in alle methoden. Hij kwam tot de conclusie dat het essentiële aan alle meditatietechnieken de kunst van gewaarzijn, (witnessing) is. Daarna heeft hij zijn eigen methoden ontwikkeld, speciaal voor de mens van deze tijd. Maar ook bij die methoden is de essentiële kern hetzelfde.
Door alleen maar getuige te zijn van de mind kom je los van je identificatie ermee, waardoor gedachten langzaamaan naar de achtergrond gaan en tenslotte oplossen als wolken in een heldere hemel. Zo wordt het steeds stiller binnenin je en kan de ruimte die dan ontstaat vanzelf gevuld worden door je eigen innerlijke natuur.
“Over je waarheid moet niet nagedacht worden, het moet gezien worden. Het is er al. Je hoeft nergens naar toe te gaan om het te vinden. Je hoeft er niet over na te denken, je moet juist stoppen met denken, zodat het in je wezen omhoog kan komen.
Er is lege ruimte nodig binnenin je, zodat het licht dat verborgen is uit kan dijen en je wezen kan vullen. Het vult je niet alleen, het begint ook vanuit je wezen te stralen. Je hele leven wordt mooi, een schoonheid die niet van het lichaam is, maar een schoonheid die van binnenuit naar buiten straalt, de schoonheid van je bewustzijn.”
Alle citaten zijn uit: Osho: Enlightenment is your nature. The fundamental difference between psychology, therapy and meditation, uitgeverij Watson, 2017.